Aποκατάσταση τοιχογραφιών στην Παναγία Σουμελά στον Πόντο, Τι ακριβώς θα διορθώσουν οι Τούρκοι;

 6 Οκτωβρίου 2022

Του Θράσου Ευτυχίδη

Διάβασα χθες την είδηση που μετέφερε η καλή δημοσιογράφος, ανταποκριτής του OPEN στην Τουρκία Μαρία Ζαχαράκη.

Σύγκεκριμένα, το δημοσίευμα που βρήκα αναρτημένο στο κυπριακό sigmalive.com, αναφέρει:

Σε εξέλιξη βρίσκονται οι εργασίες αποκατάστασης των τοιχογραφιών στο Μοναστήρι της Παναγίας Σουμελά στον Πόντο.

Οι εργασίες αποκατάστασης κρίθηκαν αναγκαίες καθώς τόσο τα καιρικά φαινόμενα, η φθορά του χρόνου, όσο και οι παρεμβάσεις των επισκεπτών, κυρίως η χάραξη ονομάτων πάνω σε αυτές, είχαν ως συνέπεια την αλλοίωση των αγιογραφιών και εν γένει των τοιχογραφιών του παλαιού ορθόδοξο μοναστηριού.

Σύμφωνα με το Διευθυντή Πολιτισμού και Τουρισμού της περιφέρειας Τραπεζούντας, Ταμέρ Ερντογάν, «ήταν αναγκαίο να εργαστούμε για τον εξωραϊσμό, τον φωτισμό και το πιο σημαντικό για την αποκατάσταση των τοιχογραφιών στο μοναστήρι. Για την αποκατάστασή των τοιχογραφιών που είχαν υποστεί καταστροφές, εργάζεται σχολιαστικά ομάδα ειδικών από την Κωνσταντινούπολη, την Τραπεζούντα, το Γκαζιαντέπ και την Άγκυρα. Η ομάδα ειδικών εργάζεται με την ίδια ακρίβεια ακριβώς όπως ένας χειρουργός αντιμετωπίζει τον ασθενή του πολύ σχολαστικά κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης. Θα χρειαστεί χρόνος για την αποκατάσταση των τοιχογραφιών που έχουν καταστραφεί από φυσικές συνθήκες και ανθρώπινους παράγοντες. Το πιο σημαντικό έργο είναι το έργο αποκατάστασης της μορφής της Παναγίας και του Ιησού που βρίσκονται εντός του μοναστηριού. Η εργασία στην αριστερή πλευρά του ναού έχει ολοκληρωθεί. Θα αναδείξουμε τις τοιχογραφίες ώστε να τις παρουσιάσουμε στους επισκέπτες».

Αυτά σχετικά με το δημοσίευμα. 

Είμαι από τους ανθρώπους που έχουν επισκεφθεί άπειρες φορές και σε ετήσια βάση το Μοναστήρι από το 1987 και μετά. Φυσικά πολλά έχουν αλλάξει από τότε, εξαιτίας των παρεμβάσεων που έχουν πραγματοποιηθεί στο εσωτερικό του από τις τουρκικές αρχές. 

Π.χ. όσοι έχουν επισκεφθεί το Μοναστήρι παλιά, θα θυμούνται ότι το Μοναστήρι ήταν μισοκαμμένο και στο εσωτερικό του καθολικού στο πάτωμα υπήρχε χώμα ενώ σήμερα έχει πέτρα. 

Υπήρχαν φρέσκα - τοιχογραφίες που είχαν πραγματικά δεχθεί "παρεμβάσεις" των Τούρκων, η πιό συνηθισμένη ήταν η εξόρυξη των ματιών των αγίων στις τοιχογραφίες, το σκάψιμο των προσώπων. Υπήρχαν πραγματικά χαραγμένα σε κάποιες τοιχογραφίες τα ονόματα αλλοφύλων αλλά ανάμεσα σ' αυτά, στα μεγάλο φρέσκα του εξωτερικού χώρου που διασωζόταν εκεί υπήρχαν χαραγμένα τα ονόματα των οικογενειών του Πόντου που επισκέπτονταν το Μοναστήρι ως προσκυνητές  .... 

Χάρασσαν οι πρόγονοί μας τα ονόματα των οικογενειών τους και την χρονολογία επίσκεψης στο Μοναστήρι. Π.χ. θυμάμαι χαρακτηριστικά "Οικ. Τανιμανίδη 18..." Οικ. Παυλίδη 18..". 

Από το 1989, μέχρι και πέρυσι, ξεκίνησα να φωτογραφίζω λεπτομερειακά το Μοναστήρι και τα φρέσκα του. Ένας τεράστιος αριθμός φωτογραφιών, μέρος των οποίων βρέθηκαν στο Αρχείο του Κέντρου Μελέτης και Ανάπτυξης του Ελληνικού Πολιτισμού της Μαύρης Θάλασσας που μέρος του διασώζεται σήμερα στην Έδρα Ποντιακών Σπουδών του ΑΠΘ.

Πολλές λοιπόν από τις χαράξεις των φρέσκων, αποτελούν τεκμήριο ιστορίας της ελληνικότητας του Μοναστηριού και όχι βανδαλισμοί. Φυσικά υπάρχουν και πολλοί βανδαλισμοί που αυξήθηκαν κατά την περίοδο των τελευταίων εργασιών.

Τι ακριβώς λοιπόν θα επιχειρήσουν να επιδιορθώσουν οι Τούρκοι;

Με δεδομένη μια προσπάθεια της Τουρκίας να σβήσει οτιδήποτε ελληνικό στην περιοχή η σημερινή είδηση θα πρέπει να μας ανησυχήσει. Ανησυχία από κάθε άποψη. Έχουμε δει ήδη δείγματα των "επιδιορθώσεων" που δε μας επιτρέπουν την αισιοδοξία.

Τα τελευταία χρόνια στα μνημεία που επιδιορθώνονται στον Πόντο, τοποθετούνται και πινακίδες με την Ιστορία του Μνημείου, στην Τουρκική, στην Αγγλική και στην Αραβική γλώσσα. Σ αυτά η ιστορία του μνημείου ξεκινάει από την επιδιόρθωσή του από κάποιο Σουλτάνο, αγνοώντας τους κτήτορες του.

Τέλος ανησυχώ για κάποια μνημεία που απλά έχουν αφεθεί στην τύχη τους. Πέρυσι για παράδειγμα είδα σκαμμένο το Γεφύρι της Τρίχας. Η πινακίδα στο γεφύρι είναι πρωτοβουλία φίλων και όχι του τουρκικού Υπουργείου Πολιτισμού. Σε τι κατάσταση βρίσκεται το γεφύρι; 

Ίσως θα πρέπει να υπάρξει για μια ακόμη φορά μια παρέμβαση - προσφορά από το Υπουργείο Πολιτισμού της Ελλάδας διαμέσου του Υπουργείου Εξωτερικών. Να προσφέρουμε βοήθεια στην αποκατάσταση του Μνημείου. Βέβαια η προσφορά θα απορριφθεί, αλλά η κίνηση θα πρέπει να γίνει.

ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΣ