Η Ευρώπη την επομένη του πολέμου στην Ουκρανία.

 Του Θρασύβουλου Ευτυχίδη

Ο πόλεμος στην Ουκρανία συνεχίζεται επιφέροντας τεράστιες απώλειες στις δύο πλευρές αλλά και σε ολόκληρη την Ευρώπη. Θυμάμαι σ’ ένα άρθρο μου στις αρχές της κρίσης εδώ στη ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ της Κυριακής, με τον προφητικό τίτλο «Νέος Μεσαίωνας για την Ευρώπη και τον κόσμο», είχα προκαλέσει τη σκέψη και την προσοχή σας, στις συνέπειες της κρίσης. Περιέγραφα σε μεγάλο βαθμό αυτό που συμβαίνει πρακτικά σήμερα.

Οι συνέπειες του πολέμου είναι πραγματικά τραγικές και αφορούν τόσο το παρόν όσο και το μέλλον του «κοινού» οικοδομήματος που ονομάζεται Ευρώπη. Η κρίση ως επακόλουθο του πολέμου έχει δομικά χαρακτηριστικά και οι  αναταράξεις που δημιουργεί δημιουργούν στην Ευρώπη του 21^ου αιώνα συνθήκες μεσοπολέμου με ότι αυτό συνεπάγεται.  

Και πραγματικά είναι τεράστιες οι ομοιότητες των δύο περιόδων της ιστορίας. Ιστορία που απ’ ότι φαίνεται δεν έφτασε στο τέλος της όπως διακήρυξε ο Αμερικανός Φράνσις Φουκουγιάμα στο ομώνυμο έργο του το 1992 με τη διάλυση του Σοβιετικού – ανατολικού μπλοκ. Η διακήρυξη που για πολλά χρόνια έγινε σημαία στα χέρια των φιλελευθέρων, έμελλε να ανατραπεί στην πράξη λίγα χρόνια αργότερα. Και σ αυτό, δεν είναι άμοιροι ευθυνών οι νικητές της κυρίαρχης ιδεολογικής σύγκρουσης του δεύτερου μισού του 20^ου αιώνα. Η νέα σύγκρουση δεν έχει βέβαια τα ιδεολογικά χαρακτηριστικά της προηγούμενης.

Φαίνεται όμως, ότι αυτή η Ευρώπη δεν είναι έτοιμη να διδαχθεί από τα λάθη της. Έτσι λοιπόν ο Πόλεμος στην Ουκρανία, έφερε στο προσκήνιο μια σειρά ζητήματα που η Ευρώπη του σήμερα δεν φαίνεται απλά να μην μπορεί να αντιμετωπίσει, αλλά μάλλον, τρέχει πίσω από τις εξελίξεις ασθμαίνοντας.

Αν λοιπόν δούμε το τι έχει φέρει ο πόλεμος μέχρι σήμερα, ίσως μπορούμε με σχετική βεβαιότητα να προδιαγράψουμε και ένα μέλλον που δεν φαντάζει σε καμία περίοδο ευοίωνο.

Στην οικονομία υπάρχει πλέον ένας μόνιμος πληθωρισμός της τάξης του 10 – 12% που παρουσιάζει αυξητικές τάσεις. Συνδέεται απόλυτα με τις λανθασμένες πολιτικές της βιαστικής και χωρίς προετοιμασία μετάβασης στην πράσινη ενέργεια, αλλά και τις συνέπειες του πολέμου και τις ακατανόητες κυρώσεις στην ενέργεια που συνεχίζονται.

Η Ευρώπη με ένα μοναδικό τρόπο, έχει καταφέρει να χρηματοδοτεί τον πόλεμο και για τις δύο πλευρές. Από τη μία αγοράζοντας υγροποιημένο αέριο σε οχταπλάσια τιμή από τις ΗΠΑ καλύπτει πλήρως και με το παραπάνω τις δαπάνες των ΗΠΑ σε εξοπλισμούς προς την Ουκρανία, από την άλλη καλύπτει και τις αντίστοιχες δαπάνες της Ρωσίας, αγοράζοντας από αυτήν μικρότερες ποσότητες φυσικού αερίου διαμέσου αγωγών σε τετραπλάσια όμως τιμή, αλλά και υγροποιημένου αερίου που δεν υπόκειται σε κυρώσεις!!!

Εκτιμάται ότι το συνολικό μέχρι στιγμής κόστος των κυρώσεων για τη Ρωσία, σε απόλυτους αριθμούς είναι μόλις 7 δις δολάρια. Την ίδια ώρα η Ευρώπη υφίσταται το δυσανάλογο κόστος των κυρώσεων που έχει επιβάλλει.

Στο Πετρέλαιο οι ακολουθούμενες πολιτικές οδηγούν σε ακόμη μεγαλύτερη μείωση της παραγωγής, σε μεγαλύτερη αύξηση της τιμής, σε προβλήματα εφοδιασμού αλλά και τη δημιουργία νέων οικονομικών συγκρούσεων.

Στην Πολιτική έχουμε ήδη δύο ευρωπαϊκές κυβερνήσεις που άλλαξαν ήδη. Στη Μεγάλη Βρετανία, η κυβέρνηση των Συντηρητικών μετά από αλλεπάλληλες αλλαγές έφτασε στον Ρίσι Σούνακ και παλεύει για την επιβίωσή της, έχοντας το χαμηλότερο ποσοστό αποδοχής από ποτέ, αλλά και μια τεράστια τρύπα στον προϋπολογισμό του Βασιλείου. Στην Ιταλία έχουμε την αποχώρηση της κεντροδεξιάς και την επικράτηση της ακροδεξιάς και της Μελόνι. Στη Γαλλία η Λεπέν έκανε την ακροδεξιά δεύτερη δύναμη. Αν σε αυτό το κύμα ακροδεξιάς διολίσθησης, προσθέσουμε και τους ηγέτες της Ουγγαρίας, Βίκτορα Όρμπαν, των υπερεθνικιστών της Πολωνίας Ντούντα και Μαροβιέτσκι, αλλά και την αύξηση των ποσοστών της ακροδεξιάς ακόμη και σε χώρες όπως η Σουηδία, κατανοούμε ότι το επίπεδο αγανάκτησης των Ευρωπαίων πολιτών φτάνει στα όριά του. Ότι έχει καλλιεργηθεί ένα πρόσφορο έδαφος για την αναβίωση ενός συστήματος, όπως ακριβώς της περιόδου του Μεσοπολέμου, που η Ευρώπη πλήρωσε ακριβά την ήττα του.

Την ίδια ώρα στη Γερμανία ο καγκελάριος Σόλτς ανακοινώνει στη Μπούντεσταγκ μέσα σε επευφημίες όλων των βουλευτών, τον επανεξοπλισμό της Γερμανίας, κάτι που ίσως υπό άλλες συνθήκες και υπό διαφορετική κατεύθυνση θα μπορούσε να ήταν θετικό. Συνειρμικά δεν παύει να προκαλεί ανατριχίλα.

Η Ευρώπη επαναλαμβάνει τα λάθη της διαχείρισης της οικονομικής κρίσης του 2008. Ενισχύει το ρόλο της Κεντρικής Τράπεζας που με την σειρά της αυξάνει τα επιτόκια καθιστώντας το χρήμα ακριβό και επιβάλλοντας μια διαφορετικού τύπου λιτότητα ως μέσου τιθάσευσης του πληθωρισμού, αλλά με τα ίδια ουσιαστικά συστατικά. Η ύφεση και οι αρνητικοί δείκτες ανάπτυξης είναι μια πραγματικότητα στο αρχικό της στάδιο.

Τα σχέδια για την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας που σύμφωνα με τους Γερμανούς πρέπει να ξεκινήσουν σήμερα κιόλας, χρησιμοποιούνται για την ανακοπή της ύφεσης, με τη λεπτομέρεια όμως ότι χρηματοδοτούνται αποκλειστικά από τους μετέχοντες που αποδέχονται ένα δανεισμό υψηλού ρίσκου από την Ουκρανία – ένα «μελλοντικό μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης» σύμφωνα με τον Σολτς.

Στην κοινωνία οι συνέπειες είναι ακόμη μεγαλύτερες. Ο πόλεμος έρχεται μετά την οικονομική κρίση του 2008 για να ισοπεδώσει οποιαδήποτε αίσθηση συνεκτικότητας και συνοχής. Οι για πολλά χρόνια ευημερούντες Ευρωπαίοι καταλαβαίνουν ξαφνικά ότι η αίσθηση ανάπτυξης και ευημερίας ήταν απλά μία παραίσθηση. Μεταναστευτικό, ανεργία και φτώχεια έρχονται να αμφισβητήσουν ευρωπαϊκές αξίες και αρχές με το χειρότερο δυνατό τρόπο.

Ο αναθεωρητισμός όπως και στην περίοδο του Μεσοπολέμου προβάλλεται ως η κύρια αιτία των όσων συμβαίνουν. Αλλά δημιουργείται το ερώτημα, είναι πραγματικά ο αναθεωρητισμός υπεύθυνος των δεινών μας ή η αμετροέπεια των νικητών της ιδεολογικής σύγκρουσης του δεύτερου μισού του 20^ου αιώνα;

Γιατί είναι αναθεωρητισμός η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και όχι ο διαμελισμός της πρώην Γιουγκοσλαβίας ή ακόμη και ο τρόπος διάλυσης της πρώην ΕΣΣΔ; Εκεί θα ακουστούν δικαιολογίες περί αυτοδιάθεσης, ανεξαρτησίας, δημοκρατίας. Στην ουσία όμως … πρακτικά έχουμε αλλαγές συνόρων μια διευθέτηση (sic) εκκρεμοτήτων από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

 Όπως και την περίοδο του Μεσοπολέμου είναι απόλυτα βέβαιο ότι το τέλος του Πολέμου στην Ουκρανία, θα φέρει τεράστιες αλλαγές στην Ευρωπαϊκή οικονομία, στην κρατούσα ιδεολογία αλλά και στην κοινωνία. Δεν θέλω καν να σκεφθώ το υπαρκτό ενδεχόμενο μιας παγκόσμιας σύρραξης. 

Σε αυτό το τοπίο οι αλλαγές που έρχονται, θα θέσουν υπό αμφισβήτηση την ίδια την ουσία του οικοδομήματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αν και αυτή αμφισβητείται ήδη ανοιχτά με τις πολιτικές, οικονομικές και στρατιωτικές επιλογές των μελών της.

Υπάρχει τρόπος να αναστραφεί αυτή η διαδικασία; Η απάντηση είναι σαφέστατα ναι. Προϋποθέτει μια νέα αφύπνιση των λαών που με τη σειρά τους μπορούν να επιβάλλουν μια νέα Ευρώπη. Δυστυχώς, προς το παρόν, αυτή δεν φαίνεται στον ορίζοντα.

 

Ο Θρασύβουλος Ευτυχίδης είναι Διεθνολόγος – Οικονομολόγος

Δημοσιέυθηκε στη ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ της ΚΥΡΙΑΚΗΣ 13.11.2022