Το κλείσιμο των σχολείων αποκαλύπτει την εμβάθυνση της δημογραφικής κρίσης στην Ελλάδα

Η Ελλάδα κλείνει περισσότερα από 750 σχολεία αυτό το ακαδημαϊκό έτος, καθώς η απότομη μείωση των γεννήσεων αφήνει τις αίθουσες διδασκαλίας άδειες.

Το κλείσιμο αντιπροσωπεύει πάνω από το 5% των σχολείων της χώρας και δείχνει πώς η δημογραφική κρίση αναδιαμορφώνει την καθημερινή ζωή. Αξιωματούχοι λένε ότι το μέτρο επηρεάζει τόσο τις μικρές αγροτικές κοινότητες όσο και τις μεγάλες αστικές περιοχές, συμπεριλαμβανομένων τμημάτων της περιοχής της Αττικής γύρω από την Αθήνα.

Η υπουργός Παιδείας Σοφία Ζαχαράκη δήλωσε ότι το κλείσιμο αντανακλά μια μακροχρόνια μείωση της τεκνοποίησης. «Οι αίθουσες διδασκαλίας αντικατοπτρίζουν την κατάσταση των μαιευτηρίων μας και τον αριθμό των γεννήσεων, ο οποίος, δυστυχώς, μειώνεται εδώ και δεκαετίες στη χώρα μας», σημείωσε.

Η κατάσταση έχει πλέον φτάσει σε ένα επίπεδο όπου οι αξιωματούχοι προειδοποιούν για μια «κατάρρευση των δημογραφικών στοιχείων», με συνέπειες για τα σχολεία, τις οικογένειες και την ευρύτερη οικονομία.

Άδεια αίθουσα διδασκαλίας σε ελληνικό δημοτικό σχολείο, καθώς εκατοντάδες ιδρύματα αντιμετωπίζουν κλείσιμο λόγω της εμβάθυνσης της δημογραφικής κρίσης της χώρας, πρόσβαση στις 5 Σεπτεμβρίου 2025. (Adobe Φωτογραφία Αρχείου)

Το κλείσιμο των σχολείων στην Ελλάδα εξαπλώθηκε από χωριά σε πόλεις

Για το ακαδημαϊκό έτος 2025-2026, η Ελλάδα αναστέλλει 766 από τα 14.857 σχολεία της, αφού δεν κατάφεραν να επιτύχουν την ελάχιστη εγγραφή των 15 μαθητών.

Το μεγαλύτερο μέρος του κλεισίματος είναι σε δημοτικά σχολεία και νηπιαγωγεία, αν και επηρεάζονται επίσης τα σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία, τα ιδρύματα που παραμένουν κάτω από το όριο για τρία χρόνια κλείνουν οριστικά.

Αξιωματούχοι περιγράφουν την κατάσταση ως «οξύ δημογραφικό πρόβλημα», προειδοποιώντας ότι το κλείσιμο αυξάνεται κάθε χρόνο.

Οι αναστολές δεν περιορίζονται σε απομακρυσμένα χωριά ή μικρά νησιά. Εβδομήντα επτά σχολεία, μεταξύ των οποίων 73 νηπιαγωγεία, δεν θα λειτουργήσουν στην Αττική, την περιοχή που περιλαμβάνει και την Αθήνα.

Αξιωματούχοι του υπουργείου Παιδείας λένε ότι ορισμένα παιδιά σε αγροτικές περιοχές αναγκάζονται να ταξιδεύουν μέχρι και 80 χιλιόμετρα κάθε μέρα για να παρακολουθήσουν το πλησιέστερο σχολείο που λειτουργεί.

Το κλείσιμο αντικατοπτρίζει ένα εθνικό πρόβλημα, με τα σχολεία να κλείνουν σε όλους τους τύπους κοινοτήτων.

Οι εγγραφές μαθητών στην Ελλάδα μειώνονται κατακόρυφα από το 2018

Ο αριθμός των μαθητών στην Ελλάδα έχει μειωθεί απότομα τα τελευταία επτά χρόνια.

Μόνο η πρωτοβάθμια εκπαίδευση έχει χάσει περισσότερους από 111.000 μαθητές από το 2018, μείωση περίπου 19%. Ο συνολικός φοιτητικός πληθυσμός σε όλα τα επίπεδα προβλέπεται τώρα σε 1,21 εκατομμύρια για το νέο ακαδημαϊκό έτος, από 1,36 εκατομμύρια το 2018-2019.

Οι αξιωματούχοι λένε ότι η τάση δεν δείχνει κανένα σημάδι επιβράδυνσης, με κάθε σχολική χρονιά να φέρνει περαιτέρω απώλειες.

• Το μεγαλύτερο μέρος του κλεισίματος επικεντρώνεται σε νηπιαγωγεία και δημοτικά σχολεία, τα οποία έχουν πληγεί περισσότερο από τη δημογραφική πτώση.
• Το 2018-2019, 247 δημοτικά σχολεία και 312 νηπιαγωγεία ανεστάλησαν.
• Φέτος, 324 δημοτικά σχολεία και 358 νηπιαγωγεία πρόκειται να παραμείνουν κλειστά.

Τα στοιχεία επιβεβαιώνουν αυτό που οι ειδικοί αποκαλούν βαθιά δημογραφική κρίση που αναδιαμορφώνει το εκπαιδευτικό σύστημα της Ελλάδας.

Έλληνες αξιωματούχοι και ειδικοί προειδοποιούν για τη δημογραφική κρίση πίσω από το κλείσιμο των σχολείων

Έλληνες αξιωματούχοι έχουν προειδοποιήσει ότι η κλίμακα του κλεισίματος αντανακλά μια πολύ βαθύτερη δημογραφική κατάρρευση.

Η υπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων Σοφία Ζαχαράκη δήλωσε ότι οι άδειες αίθουσες αντικατοπτρίζουν την κατάσταση των μαιευτηρίων σε ολόκληρη τη χώρα.

«Οι αίθουσες διδασκαλίας αντικατοπτρίζουν την κατάσταση των μαιευτηρίων μας και τον αριθμό των γεννήσεων, ο οποίος, δυστυχώς, μειώνεται εδώ και δεκαετίες στη χώρα μας», δήλωσε στους Financila Times. Τόνισε ότι ενώ η διατήρηση μικρών σχολείων ανοιχτών σε παραμεθόριες περιοχές είναι δαπανηρή, η κυβέρνηση το θεωρεί απαραίτητο.

Η φωτογραφία δείχνει μαθητές να σηκώνουν τα χέρια στο μάθημα για να απαντήσουν στην ερώτηση του εκπαιδευτικού, πρόσβαση στις 6 Σεπτεμβρίου 2025. (Adobe Φωτογραφία Αρχείου)

Δημογράφοι και αξιωματούχοι του υπουργείου περιγράφουν το πρόβλημα με σκληρούς όρους. «Το δημογραφικό πρόβλημα είναι τρομακτικό, καθώς το βιώνουμε χρόνο με το χρόνο», δήλωσε ο Χρήστος Τσιάμαλος, ανώτερος αξιωματούχος του υπουργείου Παιδείας, όπως αναφέρει η First Post.

Η Αλεξάνδρα Τραγάκη, καθηγήτρια οικονομικής δημογραφίας στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο Αθηνών, δήλωσε: «Η πτώση συμβαίνει πολύ γρήγορα και στην Ελλάδα είναι πολύ απότομη». Οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι ο συνδυασμός λιγότερων γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας, μεταγενέστερου τοκετού και μακροπρόθεσμων οικονομικών πιέσεων έχει δημιουργήσει μια οξεία δημογραφική κρίση χωρίς γρήγορες λύσεις.

Έχει η Ελλάδα πάρα πολλά σχολεία παρά τη μείωση των εγγραφών;

Η Ελλάδα διατηρεί ένα από τα πιο διασκορπισμένα δίκτυα πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης στην Ευρώπη, αν και ο συνολικός αριθμός των σχολείων μειώνεται σταδιακά τα τελευταία χρόνια.

Σύμφωνα με στοιχεία που δημοσίευσε η Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ) τον Οκτώβριο του 2020, στη χώρα λειτούργησαν 4.452 δημοτικά σχολεία κατά το σχολικό έτος 2018/2019, εκ των οποίων τα 4.293 ήταν δημόσια και τα 159 ιδιωτικά.

Στα σχολεία αυτά εγγράφηκαν συνολικά 631.700 μαθητές και απασχολήθηκαν 72.561 εκπαιδευτικοί, με αποτέλεσμα κατά μέσο όρο 142 μαθητές ανά σχολείο και ιδιαίτερα χαμηλή αναλογία μαθητών-εκπαιδευτικών 8,7 προς 1.

Αντίθετα, πιο πρόσφατα στοιχεία από τη βάση δεδομένων myschool/Diofandos του Υπουργείου Παιδείας δείχνουν ότι ο αριθμός των γενικών δημοτικών σχολείων μειώθηκε ελαφρά στις 4.188 μονάδες.

Ο αριθμός αυτός περιλαμβάνει 3.394 πρότυπα ολοήμερα δημόσια σχολεία, 154 ιδιωτικά σχολεία, 623 πολυθέσια αγροτικά σχολεία και 17 μειονοτικά σχολεία, ενώ επιπλέον 182 δημοτικά σχολεία ειδικής αγωγής λειτουργούν πανελλαδικά

Η συνολική πορεία αποκαλύπτει δύο μοτίβα. Ο συνολικός αριθμός των σχολείων συρρικνώνεται μόνο οριακά, αντανακλώντας μια προσεκτική κρατική πολιτική προς την ενοποίηση. Ταυτόχρονα, το δίκτυο εξακολουθεί να αντικατοπτρίζει τη γεωγραφία της Ελλάδας: παράλληλα με τα μεγάλα αστικά σχολεία στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, εκατοντάδες μικρά πολυθέσια ιδρύματα παραμένουν ανοιχτά σε νησιά και ορεινά χωριά, εξυπηρετώντας συχνά λιγότερους από 20 μαθητές.

Η αντίθεση είναι εντυπωσιακή στο ευρωπαϊκό πλαίσιο

Η Ολλανδία, με πληθυσμό 17,5 εκατομμυρίων, λειτούργησε 6.056 δημοτικά σχολεία που εξυπηρετούν περίπου 1,47 εκατομμύρια μαθητές το 2022, κατά μέσο όρο περίπου 243 μαθητές ανά σχολείο, σύμφωνα με την Eurydice.

Έτσι, η Ελλάδα φαίνεται να διατηρεί σχεδόν τόσα σχολεία όσα και οι Κάτω Χώρες, αλλά εκπαιδεύει λιγότερα από τα μισά παιδιά.

Αυτή η ανισορροπία αντανακλά όχι μόνο τη μείωση των ποσοστών γεννήσεων αλλά και την πολιτική και κοινωνική αντίσταση στο κλείσιμο των σχολείων. 

Χιλιάδες μικρά χωριά, ορεινές κοινότητες και νησιωτικοί οικισμοί συνεχίζουν να υποστηρίζουν τα τοπικά σχολεία παρά τις πολύ χαμηλές εγγραφές.

Ως αποτέλεσμα, η Ελλάδα διατηρεί ένα από τα πιο κατακερματισμένα συστήματα πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης στην Ευρώπη, μια δομή που διαμορφώνεται περισσότερο από τη γεωγραφία και τη δημογραφία παρά από τη σκόπιμη εκπαιδευτική πολιτική.

Αγροτικές και νησιωτικές εξαιρέσεις

Παρά τον αυστηρό κανόνα των 15 μαθητών, υπάρχουν εξαιρέσεις σε παραμεθόριες περιοχές και απομακρυσμένα νησιά κοντά στην Τουρκία. Αυτά τα σχολεία παραμένουν ανοιχτά ακόμη και με μικρές εγγραφές, αντανακλώντας τη συμβολική και στρατηγική σημασία τους.

Μια αξιοσημείωτη περίπτωση είναι η Ψέριμος στα Δωδεκάνησα, η οποία άνοιξε ξανά το 2025 για μόλις πέντε παιδιά, δύο στο δημοτικό σχολείο και τρία στο νηπιαγωγείο, αφού ήταν κλειστή από το 2009.

Η Ζαχαράκη υπερασπίστηκε την απόφαση: «Κρατάμε τα σχολεία ανοιχτά με λιγότερους μαθητές από ό, τι επιτρέπει συνήθως ο νόμος, μια δαπανηρή απόφαση, αλλά πιστεύουμε ότι είναι απαραίτητη».

Κρίση χρέους, μετανάστευση και διαφθορά

Τι κρύβεται λοιπόν πίσω από αυτή την κρίση που αντιμετωπίζει η Ελλάδα; Η δημογραφική παρακμή έχει τις ρίζες της σε μακροπρόθεσμες διαρθρωτικές αλλαγές.

Από το 2011, οι θάνατοι έχουν ξεπεράσει αριθμητικά τις γεννήσεις ετησίως. Οι γεννήσεις έπεσαν κάτω από τις 80.000 το 2022, ενώ οι θάνατοι σχεδόν διπλασίασαν αυτόν τον αριθμό το 2023. Ο αριθμός των γυναικών σε αναπαραγωγική ηλικία (20-40 ετών) μειώθηκε κατά 500.000 μεταξύ 2001 και 2021. Το ποσοστό γονιμότητας στην Ελλάδα ανέρχεται πλέον σε 1,3-1,35, μεταξύ των χαμηλότερων στην Ευρώπη, ενώ η μέση ηλικία για ένα πρώτο παιδί έχει αυξηθεί πάνω από τα 32 έτη.

Η κρίση χρέους της δεκαετίας του 2010 ανάγκασε πολλούς νέους να αναβάλουν τα οικογενειακά τους σχέδια. Η μετανάστευση επιδείνωσε την κατάσταση, με χιλιάδες μορφωμένους επαγγελματίες να φεύγουν για εργασία στο εξωτερικό.

Ο λοχίας Χρήστος Γιαννακίδης συνόψισε το συναίσθημα: «Για να έχεις οικογένεια αυτές τις μέρες, πρέπει να γίνεις ήρωας».

«Για να αποκτήσεις δεύτερο παιδί, πρέπει να μπουν περισσότερα χρήματα στο σπίτι», πρόσθεσε.

Αυτές οι πιέσεις επιδεινώνονται από τη διαφθορά και την κακοδιαχείριση, οι οποίες στράγγιξαν πόρους που θα μπορούσαν να στηρίξουν τις οικογένειες και να διαβρώσουν την εμπιστοσύνη στους θεσμούς.

Ένα πρόσφατο σκάνδαλο, για παράδειγμα, ανέδειξε την κλίμακα του προβλήματος: μεταξύ 2016 και 2022, απατεώνες, με τη φερόμενη βοήθεια αξιωματούχων, απορρόφησαν εκατομμύρια από τις γεωργικές επιδοτήσεις της ΕΕ μέσω ψευδών ισχυρισμών για ανύπαρκτες καλλιέργειες και ζώα. Οι ερευνητές αποκάλυψαν παράλογες περιπτώσεις, συμπεριλαμβανομένων φυτειών μπανάνας που υποτίθεται ότι αναπτύσσονται στον Όλυμπο και κοπάδια προβάτων που φέρεται να βόσκουν στα ανοικτά των ακτών της Κρήτης.

Το σχέδιο προκάλεσε πρόστιμο ρεκόρ 392 εκατομμυρίων ευρώ (458 εκατομμύρια δολάρια) από την ΕΕ, ανάγκασε σε παραίτηση υψηλόβαθμων αξιωματούχων της ελληνικής κυβέρνησης, συμπεριλαμβανομένου ενός υπουργού και υφυπουργών, και πυροδότησε κοινοβουλευτική έρευνα για συστημική απάτη.

«Κανένα παιδί δεν θα μείνει χωρίς πρόσβαση στην εκπαίδευση»

Η Ελλάδα έχει εφαρμόσει διάφορα μέτρα για την αντιμετώπιση της κρίσης. Ωστόσο, το αν αυτά θα είναι αποτελεσματικά είναι ένα συζητήσιμο ζήτημα.

Για παράδειγμα, η κυβέρνηση έχει εισαγάγει κίνητρα στο πλαίσιο του Εθνικού Δημογραφικού Σχεδίου Δράσης, συμπεριλαμβανομένης της αύξησης των επιδομάτων τέκνων - που αυξάνονται από 2.300 δολάρια σε 2.800 δολάρια για ένα παιδί και από 3.000 σε 4.000 δολάρια για δύο ή περισσότερα παιδιά - φτάνοντας περίπου 300.000 οικογένειες. Το σχέδιο υποστηρίζεται από προβλεπόμενη επένδυση ύψους 20 δισ. ευρώ έως το 2035.

Ωστόσο, οι δάσκαλοι και οι γονείς παραμένουν σκεπτικοί. Η Νεκταρία Μουροπούλου, δασκάλα που κερδίζει 1.083 δολάρια το μήνα, λέει ότι δυσκολεύεται να πληρώσει το ενοίκιο και μάλιστα περνά στην Τουρκία για φθηνότερη βενζίνη. «Οι πολιτικοί χάνουν το νόημα», υποστήριξε, τονίζοντας ότι τα μικρά οικονομικά κίνητρα δεν μπορούν να αντισταθμίσουν τη βαθιά οικονομική ανασφάλεια.

Η Ζαχαράκη έχει καθησυχάσει τις οικογένειες: «Κανένα παιδί δεν θα μείνει χωρίς πρόσβαση στην εκπαίδευση, ανεξάρτητα από το πόσο απομακρυσμένο μπορεί να είναι το σπίτι του».

«Ο θάνατος της Ελλάδας»

Η δημογραφική κρίση της Ελλάδας δεν έχει περάσει απαρατήρητη στο εξωτερικό. Το κύμα κλεισίματος των σχολείων πυροδότησε διεθνή συζήτηση όταν ο Elon Musk αντέδρασε στο X, δημοσιεύοντας μόνο τρεις λέξεις: «Ο θάνατος της Ελλάδας».

Η ανάρτηση, η οποία έγινε γρήγορα viral, αντικατοπτρίζει τη μακροχρόνια προειδοποίηση του Musk ότι η κατάρρευση των ποσοστών γεννήσεων αποτελεί θεμελιώδη απειλή για τον πολιτισμό.

Το κλείσιμο περισσότερων από 750 σχολείων δεν είναι απλώς ζήτημα εκπαίδευσης· είναι το πιο ορατό σύμπτωμα της δημογραφικής έκτακτης ανάγκης της Ελλάδας. Οι άδειες αίθουσες διδασκαλίας αντικατοπτρίζουν τα άδεια μαιευτήρια και τα συρρικνούμενα χωριά, υπογραμμίζοντας έναν κύκλο που απειλεί την οικονομική ζωτικότητα και την κοινωνική συνοχή της χώρας.

Οι ρίζες της κρίσης βρίσκονται στη χαμηλή γονιμότητα, τη μετανάστευση και την καθυστερημένη δημιουργία οικογένειας, όλα επιδεινωμένα από την κρίση χρέους της δεκαετίας του 2010. Η διαφθορά και η κακοδιαχείριση βάθυναν περαιτέρω την παρακμή, αποστραγγίζοντας πόρους και αποδυναμώνοντας την εμπιστοσύνη στους δημόσιους θεσμούς.

Χωρίς τολμηρή, συνεχή δράση για την αντιμετώπιση των αλληλένδετων προβλημάτων της χαμηλής γονιμότητας, της μετανάστευσης, της οικονομικής ανασφάλειας και της διαφθοράς, η Ελλάδα κινδυνεύει ένα μέλλον όπου τα άδεια γραφεία του σήμερα προμηνύουν μια ολόκληρη κοινωνία σε παρακμή.

Αναδημοσίευση από Turkiye Today